‘Hello Els and Koen,
I’m sure we can make this work... I am back on Sunday from a week off so will be in a state of relative chaos, but we can meet in town for a chat. There are many places where you might like to have lunch perhaps, then I could meet you for a coffee and a wander? The River House on the bridge is good – or if that is very full, Divas, in the Black Swan just round the corner from that is also good – both are near the main carpark...
Or you could simply ring me and we meet in the morning (I may have other visitors from later afternoon) – again, perhaps in the River House on the bridge (there is only one bridge with a road and houses on it!). Happy travels, Peter’
Gelukt! 14 augustus is het zover. We spreken af in het centrum van Frome, in ‘The River House’, met niemand minder dan Peter Macfadyen. Peter wie???
Peter Macfadyen, tuinman, milieuactivist en oud-hippie, maar vooral sociaal geëngageerde burger, besloot zes jaar geleden, in 2011, dat het wel welletjes was geweest met de manier waarop het stadje waarin hij woont werd bestuurd.
Zes jaar geleden was Frome, een stadje in het Engelse graafschap Somerset, in verval. Frome, twee uur westwaarts sporen vanuit Londen, een slapend provinciestadje van 28.000 inwoners met een heel klassiek politiek landschap: 16 van de 17 zetels in de town council (gemeenteraad) werden om de vier jaar onderling bevochten onder Conservatieven en Liberaal-Democraten. Meestal wonnen de liberaal-democraten en de 17e zetel ging naar Labour (socialisten). De lokale politiek, dat old boys network, leek iets onaantastbaars. Spreektijd voor burgers bestond wel, maar het was bij wet beperkt tot de obligate 2 minuten en daarna klonk een belletje om de volgende aan te kondigen, dus niemand sprak. Alle beleidsbeslissingen werden in gesloten commissies uitgewerkt en dan formeel goedgekeurd in de town council zonder dat er verder werd bij stil gestaan. Er was totaal geen politieke transparantie al leek het ogenschijnlijk wel zo.
Met de komst van IfF (Independents for Frome) is dat nu allemaal veranderd. Bij hun eerste verkiezingsdeelname kaapten ze al meteen 10 van de 17 zetels weg. Bij de laatste verkiezingen in 2015 haalden ze de overige 7 ook nog binnen. Er is nu geen sprake meer van dat er nog beslissingen worden genomen achter gesloten deuren of in één of andere commissie in een achterkamertje. Nu zijn alle bijeenkomsten openbaar. Er komt veel volk op af en het zijn vaak zeer inspirerende avonden! En ze durven risico’s nemen, iets uitproberen en als het niet lukt, het ook weer aanpassen en dan toegeven dat ze een fout hadden gemaakt.
Om te voorkomen dat de stad geleid wordt door een burgemeester die daar zijn/haar hele carrière zijn/haar hoofdberoep van wil maken, hebben de Independents beslist om elk jaar een nieuwe burgemeester te verkiezen. In 2013 was dat een 21-jarige student. Het jaar daarna Peter Macfadyen zelf. De laatste 3 jaren wordt de burgemeesterssjerp gedragen door vrouwen. Momenteel is dat Sheila Gore. De Independents willen ook een constante doorstroming van nieuwe burgers in hun beweging. Peter zal in 2019, net als de meeste andere oprichters, geen kandidaat meer zijn. In de Frome Times verscheen onlangs, met het oog op de nakende verkiezingen, een oproep: ‘Wil je kandidaat zijn? Je hoeft nergens ervaring in te hebben en al helemaal geen lid te zijn van een politieke partij. Een mailtje volstaat.’
Van een klassiek politiek landschap is er duidelijk allang geen sprake meer…
In onze gemeente Meeuwen-Gruitrode bestaat al hééééél lang eenzelfde klassiek politiek landschap. In Opglabbeek is het niet veel anders. De absolute meerderheid is er misschien iets minder absoluut op geworden, maar toch is er al generaties lang eenzelfde partij aan de macht. En ik krijg ook soms de indruk dat alles al beslist en rond is als het op de gemeenteraad wordt gebracht. Meer nog, ik ben zelf ambtenaar in een naburige gemeente en werk hier dus ook aan mee. De gemeenteraad geldt volgens mij eigenlijk alleen nog als een formeel bekrachtigingsinstrument en bij mijn weten is het nog niet gebeurd dat er iemand een totaal andere optie op tafel legt, waardoor het opgestelde plan in de vuilbak belandt of grondig moet worden aangepast. En wat die spreektijd voor burgers betreft: bestaat die wel bij ons? Ik heb zelf al verschillende gemeenteraden bijgewoond maar nog geen enkele interventie van een burger mogen meemaken en eerlijk gezegd: het is ook behoorlijk intimiderend om, met de opstelling van de zaal en met het vaste verloop van de hele standaardprocedure, je als burger opeens te laten horen. Zelfs ik, die mezelf als een vrij mondige tante beschouw, zie me niet meteen opstaan om dit te doen.
Vijf jaar geleden, als je toen twintig was, wou je maar één ding: weg uit Frome. Buiten enkele pubs, de evidente grote winkelketens aan de rand van het centrum en een paar goktenten, was er niks.
Nu, vijf jaar later, telt Frome twee theaterzalen, een bioscoop, twee lokale kranten, een radiostation, een concertzaal, uitstekende boeken- en platenwinkels en talloze hippe koffiebars en trendy winkels, ook voor tweedehands spullen. Eens per maand wordt de stad autovrij verklaard en lokt de independent market – enkel lokale producten – meer dan 10.000 bezoekers. Er is een leenwinkel waar je gereedschap kan uitlenen dat je maar af en toe nodig hebt en een volkstuintje voor iedereen die dit wenst te gebruiken. Er werd in het centrum een gemeenschapsfrigo geplaatst waar de warenhuizen producten aan leveren waarvan de houdbaarheidsdatum bijna of net vervallen is en waar de mensen met een te krap budget wat kunnen uit ophalen.
The Times zette Frome onlangs in de top 30 van ‘most fashionable places to live’. De huizenmarkt komt onder druk te staan omdat er steeds meer mensen willen gaan wonen. Niemand wil nog weg uit Frome, integendeel. Wie er de laatste 5 jaar niet meer is geweest, zal het stadje niet meer herkennen. En het gaat dus niet alleen om de leuke winkels, maar vooral om de mensen. De nieuwe wind door de stad zorgt voor VERBINDING.
Hoe zit dat hier bij ons? De grotere ketens zijn (beperkt) aanwezig in Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek. Een overvloed aan boetiekjes, slagers, bakkers, schoenwinkels, restaurants, enz… is er niet echt. Ik moet ook toegeven dat ik zelf meestal richting Bree, Genk of Hasselt trek als ik aan nieuwe kleding of schoenen denk. Hoe leefbaar is het nog als kleine zelfstandige in onze kerkdorpen? Waar komen we onze buren nog tegen? Een volwaardige markt? Niet bij mijn weten! Slechts enkele kramen op dinsdag in Meeuwen centrum. Zeer beperkt (2 à 3 kraampjes) in Gruitrode op zaterdag. En van Opglabbeek zou ik het niet eens weten… Een leenwinkel? Tsja, hier leeft werkelijk iedereen in zijn eigen privédomein met zijn eigen grasmaaier, zaag-en boormachine, ladder, hogedrukreiniger, haagschaar, enz…. ook al hebben we die spullen inderdaad maar enkele keren per jaar nodig. VZW de Tandem droomt heel hard(op) van volkstuintjes en ik hoop zo dat het mag lukken, want ook daar kunnen we elkaar dan weer wat meer tegenkomen. En als er niet meteen genoeg geïnteresseerden zijn, dan kunnen we er nog altijd de groentes kweken voor de volkskeuken van de VZW. Wat ik hier vooral mis? De echte verbinding, het gemeenschapsgevoel: elkaar ontmoeten, kennen, helpen waar en als nodig. Ik zwaai wel op mijn buren, maar een gesprek? Een borrel samen? Ik ken de meesten van hen zelfs niet bij naam. Zo jammer.
In het interview van begin dit jaar, met journalist Douglas De Coninck van De Morgen, vertelt Peter over de gemeenschapsfrigo: “Er is ook armoede in Frome, en dat zie je als zich hier ‘s avonds een rij mensen vormt voor de ijskast. Ik weet nog: toen we hiermee begonnen was er protest van de Tory’s (de conservatieven). Want dit idee, winkelketens zo ver brengen om geen voedsel meer weg te gooien, maar het naar de frigo te brengen, ging in tegen hun vrije marktdenken. Wij, Independents, hebben geen ideologie. Een conservatief idee kan net zo constructief zijn als een progressief. Eigenlijk zijn de meeste inwoners in een gemeenschap als de onze het over de meeste dingen eens. Er zijn maar weinig dingen die ons verdelen.'
Peter Macfadyen schreef over zijn ervaringen in Frome het boek ‘Flatpack Democracy’, een doe-het-zelfgids voor een geslaagde lokale machtsgreep. Mijn man is er zich al een week doorheen aan het worstelen. Vertalen en samenvatten. Ik word er helemaal WIEP van. Maar we gaan wel weten wat we 14 augustus moeten vragen…
O ja, wie het boek ook ‘s wil lezen, laat iets weten aan mijn man Koen via zijn Facebook Messenger of via zijn mailadres (koenraad.rijks@gmail.com). In ons exemplaar is al veel gekribbeld en Koen kan er zoals altijd moeilijk afscheid van nemen. Maar als we er 8 bestellen kosten ze maar 6 EUR per stuk…
Een deel van de blogtekst komt uit een artikel van Douglas De Coninck uit de Morgen. En deels hebben we vanalles bijeengesprokkeld van het internet. De inspiratie komt uit de uitzending van Pano over burgerparticipatie van mei laatstleden, helaas niet meer terug te bekijken, maar voor altijd in ons geheugen gegrift. Ga zeker ’s kijken naar :
http://www.frometowncouncil.gov.uk/
http://www.discoverfrome.co.uk/frome/